Bạn phải phải phân biệt văn chương và sách nghiên cứu về những đầu đề không phải là văn chương. Đến mức đó thì đời ta có thể như đời sống trong tù và không phải là của ta nữa. Chính bạn là người tôi muốn khuyên đấy.
Bạn tự nhủ: "Ta phải ráng biết chút gì về cuộc cách mạng Pháp, về lịch sử hỏa xa hoặc những tác phẩm của John Keats (thi sĩ Anh ở thế kỷ 19)". Lẽ dĩ nhiên, nếu sau khi đọc Hazlitt và đã thí nghiệm như vậy, bạn vẫn tin chắc rằng trong tâm hồn bạn còn có cái gì cừu địch với thơ thì bạn đành phải học lịch sử hoặc triết học vậy. - Vâng, bất kỳ cái gì cũng giản dị như vậy.
Thành thử, lần trước bạn tới nghe hòa nhạc, chỉ thấy thích và mê mẩn như một em nhỏ ngó những đồ chơi bóng lán, tóm lại, bạn chỉ có mặt ở đó thôi; còn lần này thì khác, bạn hẳn đã thực là sống. Vậy mà người ta cứ bảo thời giờ là tiền bạc chứ. Xét kỹ, ta thấy tiền bạc là vật chất tầm thường nhất.
Tiểu thuyết đó là cuốn Aurora Leigh mà tác giả là E. Khi bạn đã chăm chỉ bỏ ra mỗi tuần bảy giờ rưỡi để luyện sinh lực trong ba tháng rồi, thì lúc đó bạn có thể lớn tiếng ca hát và tự nhủ rằng mình có thể làm được những việc phi thường. Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết.
Trái lại, chắc chắn là giá trị 8 giờ ở sở còn tăng lên là khác. Nhưng dù giàu đến bậc nào, bạn cũng không thể mua lấy được một phút. Nhưng tôi chưa bao giờ thấy một bài tuỳ bút chỉ cách sống 24 giờ một ngày.
Nhiều người tối nào cũng ngồi rồi vì họ nghĩ rằng nếu không ngồi rồi thì chỉ có cách là học văn chương, mà chẳng may họ lại không thích văn chương. Nó là hình hình thức của nguyện vọng chung của nhân loại: Nguyện vọng tìm hiểu thêm. Một thất bại, tự nó, có đáng kể gì đâu nếu nó không làm mất lòng tự tin.
Lúc này, tôi không cần biết đến nguyên tắc của bạn ra sao. Tôi không bảo bạn ngày nào trong đời, bạn cũng phải tận dụng trí não trong ba giờ đó đâu. Ông đi lại bến xe mà đầu óc rỗng không.
Trong chương trình hàng ngày, tôi không dự tính thời giờ đọc báo. Không ăn cắp nó được. Thành một nhà chuyên môn cũng thú lắm chứ!
Có thể nói rằng cảm giác luôn luôn ngóng trông, mong mỏi đó, hễ sống thì phải có, không thể tách nó ra khỏi đời sống được. Tiền thuê nhà lại tăng nữa. Bạn phải sống với số thời gian là 24 giờ một ngày.
Hễ làm không đổ mồ hôi thì nó không bằng lòng. Nhưng những điều tôi nói về âm nhạc có thể áp dụng vào những nghệ thuật khác. Tôi ân hận cho bạn lắm, nhưng còn có chỗ để an ủi.