Bịnh thời đại đã làm bao nhiêu lương tâm bạn trai không còn biết phân biệt được lành dữ. Phải tế nhị thu tâm họ mới thấy được hết những ưu khuyết của họ để ta đề cao hay bổ túc. Tất cả tại bản năng của hai giới khác nhau.
Họ đã được một bạn lòng nào trong thời xưa cười trong duyên thắm. Họ không thắc mắc như bạn gái trong lối sống, trong câu chuyện, nhưng họ không muốn ai ăn qua họ mà làm cho họ lép, mất mặt. Hái hoa hường trong gai lá rậm.
Mà riêng về mặt lý trí, tôi phải công bằng nhận sự ưu thắng của họ. Bạn thấy chưa! Khi đời tu hành theo công giáo lên hương thì ngoài cuộc đời, bước chân vào hôn nhân tốt đẹp, cuộc sống gia đình bạn cũng là một cây đ àn muôn điệu gẩy lên những bản nhạc tuyệt vời. Nhiều bạn trai khác chân thành mà non kinh nghiệm, đem các điều phẫn uất của mình đối với thượng cấp, đem chương trình mình tính ở tương lai cho họ thông cảm họ liền đem cảm thông cho thượng cấp thế là thượng cấp in trí xấu, thù hại.
Nói vậy không có ý bảo bạn trai lúc yêu không biết tỏ ra âu yếm. Có bạn trai thấy một bạn gái tự nhiên mến. Mà coi chừng tuổi trẻ chẳng hiểu gì sâu rộng, còn nhớ thì cũng không, nên nền học vấn của họ có thể bị bọng.
Mà việc viết thư tâm tình không nắm siết tâm hồn họ bằng tàn trữ những cánh hoa tâm tư của bạn tình họ nhờ gió duyên mang đến. Có người thiếu sự giáo luyện về đức khôn ngoan, hay lấy cái tương đối làm tuyệt đối. Tác giả cuốn Bạn sẽ nên người có thuật lại lời tự thú của một giáo sư đại học nói vềtính tự cao của mình.
Giày ở ngoài ngạch một chiếc dưới sàn một chiếc. Họ có bao nhiêu khát vọng, cao vọng nữa mà ở thế nhân không dễ gì làm họ thỏa mãn. Thấy bạn vui vui, hơi tử tế, hy sinh chút ít, vội cho là bạn tốt.
Giáo sư giảng bài vũ bão, nhưng cánh hồn họ đang theo những cái nhảy tung tăng của mấy chim se sẻ vô tư lự. Đã hăng hái thì hiếu động. Người bạn trai có lý tưởng tu hành đứng đắn, tự giải thoát được vòng lao lý nói trên.
Hồi viết bạn trai viết với tuổi thơ, tuổi của thiếu dè dặt, lại viết trong cơn lốc cuồng loạn của ái tình, có khi của tình ghen, tình hiềm tị, oán thù. Dĩ nhiên khi manh vuốt ái tình tàn ác cấu xé cõi lòng họ thì chẳng những họ viết những nhựt ký, họ làm thơ mà nhất là họ còn viết những bức thư ngọt vì âu yếm cũng có, chua vì nghi kỵ, đắng vì bội bạc cũng có. Nhưng có người nói óc trách nhiệm nầy bị ảnh hưởng bởi ý muốn bảo vệ đồng lương để nuôi bản thân, cha mẹ, vợ con.
Cùng những tâm hồn khó thuyết dụ trên tôi xin dâng từng chữ mấy lời vàng ngọc ấy. Đến giờ bạn phân tiùch tâm lý của Le Cid, của Andromaque: bạn trai vừa ngồi nghiêm vừa khoái thích. Ở phương đông vấn đề nầy xa lạ quá đã đ ành mà ở những dân tộc thuộc hai khối la tinh và nhật nhĩ man nó cũng không được giải quyết sớm, giải quyết cách thỏa mãn gì.
Tránh lối vô đề đột ngột cũng như kỵ các danh từ thô lỗ. Anh tôi có một cháu trai, 12 tuổi. Ước gì các linh mục chuyên lo các trách vụ tìm hiểu, hướng dẫn những tâm hồn bạn trai khi họ cần chia xẻ tâm sự.