Nhóm quy tắc cuối không chỉ dừng lại ở vấn đề nhận thức mà đã chạm tới vấn đề đánh giá, phê bình. Trong giai đoạn hai của việc đọc phân tích, quy tắc đầu tiên đòi hỏi bạn phải thống nhất thuật ngữ với tác giả, nghĩa là phải xác định được những từ khoá trong tác phẩm và cách tác giả sử dụng chúng. Tính thống nhất của một tác phẩm mô tả chủ yếu nằm ở vấn đề chính mà nó giải quyết.
Một quy tắc thường được thể hiện bằng câu mệnh lệnh hơn là câu kể. Giả sử bạn đã xác định được vị trí của các câu chủ chốt trong một cuốn sách. Tri thức hay kiến thức có thể được sử dụng theo nhiều cách, không chỉ để chế ngự thiên nhiên hay sáng chế ra máy móc, những công cụ hữu dụng, mà còn để định hướng phẩm cách và điều chỉnh hoạt động của con người trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Nhưng những câu hỏi phía trên cũng không thừa vì có rất nhiều yếu tố khoa học xã hội trong các cuốn tiểu thuyết đương đại, và cũng không ít yếu tố hư cấu trong một tác phẩm về xã hội học khiến chúng ta khó có thể phân biệt. Nói đơn giản là trẻ đã đủ trưởng thành để có thể học trung học phổ thông. Nhiệm vụ của người đọc đồng chủ đề là xác định các vấn đề sao cho chúng được kết nối càng nhiều càng tốt.
Các quy tắc đọc sách văn học giả tưởng cũng xuất phát từ bốn câu hỏi này, mặc dù sự khác nhau về bản chất của các tài liệu đọc sẽ dẫn tới một vài điểm không tương đồng trong quá trình phát triển. Họ cố gắng tìm hiểu ý nghĩa ngôn từ, cố gỡ mớ bòng bong của câu cú để rồi nhanh chóng từ bỏ việc đọc và kết luận rằng thơ hiện đại quá khó đọc, như họ đã lường trước. Trong chương này, chúng tôi sẽ đề cập những vấn đề liên quan đến các cấp độ đọc.
Người nói thường không chỉ muốn được lắng nghe mà còn muốn được tán thưởng phần nào. Bạn nên tìm kiếm một số cuốn sách có giá trị cho chính bạn. Đối với loại sách thực hành nói về các nguyên tắc tạo nên quy tắc, những nhận định và lý luận chính của nó thường giống sách lý thuyết đơn thuần.
Theo kinh nghiệm của chúng tôi, một số người có học vấn ở mức này sẽ có khả năng đọc chủ động và phân tích. Họ bị trượt ngã nhiều lần, ngồi dậy một cách khó nhọc, giày bị lệch, trông giống và cảm giác mình là một thằng ngốc… Lãng phí vì trí óc của con người có thể nắm bắt cả một câu, hay một đoạn bằng một cái liếc mắt với điều kiện là đôi mắt cung cấp cho nó lượng thông tin nó cần.
Nhưng điểm được so sánh nhiều nhất là tính hoàn chỉnh trong sự phân tích mà mỗi tác giả thể hiện. Đôi khi, các minh họa và biểu đồ cũng giúp bạn hiểu được những hiện tượng đang được miêu tả. Nhưng cơ bản, có ba câu trả lời chính là: có, không, và chúng ta không thể biết được.
Người viết và nói đều phải cố gắng, không ít thì nhiều, nhưng người đọc và nghe thì chẳng phải làm gì. Họ không thể phân biệt những từ họ không hiểu một cách đầy đủ với những từ đã hiểu. Những cảm giác khi đọc cuốn sách mách bảo bạn là bạn không cần đọc lại nữa.
Tính thống nhất trong tác phẩm Ethics (Đạo đức học) của Aristotle có thể được trình bày như sau: Rõ ràng không phải vấn đề gì cũng chứng minh hay định nghĩa được. Đa số các triết gia chuyên nghiệp ngày nay không còn tin rằng họ có thể trả lời các câu hỏi hạng nhất.
Đến nay, việc quy định sử dụng thuật ngữ vấn chưa phổ biến trong các ngành khoa học xã hội như là với các ngành khoa học tự nhiên. Thường các tác giả sẽ giúp ta nhận biết điều này. Đọc, đặc biệt là đọc phân tích, không chỉ phức tạp hơn nhiều so với việc trượt tuyết mà đọc còn là một hoạt động trí tuệ.