Trong giới của họ, những người có tuổi khá cao được cái hay là già giặn, kết quả của bao nhiêu lần bị đời bạc đãi, thử thách. Mà thời gian họ chú ý như vậy rất ngắn. Các lời khuyên luân lý ấy khó vô được cửa tâm hồn họ.
Giữa họ và bạn tâm giao có sự cộng thông đời sống tinh thần, tình cảm: người nầy lo sống cho người kia và hỗ tương tìm hạnh phúc cho nhau. Bạn trai buổi đầu tỏ ra rất có lương tâm khi họ nghĩ đến vấn đề nam nữ. Bạn họ nuôi nấng giúp đỡ họ đủ điều, họ túm đồ của bạn họ đem cầm, đem bán.
Một số đông bạn trai ngày xưa và ngày nay cũng có một thiểu số vấn đề lòng mình rung động yêu đương với bao nhiêu mộng vàng, nhưng họ chờ sự quyết định tối hậu của cha mẹ. Lúc còn thanh niên tôi được giới thiệu làm diễn văn trước một khán thính giả lõi non một ngàn người. Họ đến vạch màn kín đáo nhất của hang lòng, để người tri kỷ giải quyết cho những thắc mắc, nghi kỵ, khó khăn.
Có thứ bạn gái như vậy. Không phải họ không có những tâm tưởng tân kỳ, nhưng lòng họ không để ý tìm những sự phiền toái. Đứng trước bạn gái chẳng những họ để tâm hồn run động vì những nét kiều diễm bên ngoài như mái tóc mây quăn dợn, vừng trán dịu hiền, cặp mày ngây thơ, đôi mắt trong như nước hồ thu, gò má tợ hai chiếc hường, làn môi xinh thắm, đồng tiền và cằm đặm duyên.
Hành vi nhiều ít đến đâu. Phải đặt lý tưởng, thảo một chương trình thật quy mô. Hỏi kỹ, kẻ thì mới ăn giỗ xong, người khác nói ba mới ráp xong chiếc xe máy, người khác nữa làm việc văn được thầy cho điểm cao.
Nhưng trước mặt bạn gái họ vẫn tự đắc mình là con trai, có chút đ àn ông trong đó. tính bi quan của họ lắm phen khiến họ có óc nghi kỵ. Nhà giáo dục đủ tế nhị chỉ dạy cho bạn trai khai thác trực giác.
Nói cho họ biết không nên khinh người nhưng phải trọng mình. Điều tôi bàn ở đây căn cứ vào sự so sánh tâm lý bạn trai với tâm lý bạn gái coi cái nào hướng nội hay hướng ngoại nhiều hơn. Nhưng xét về góc cạnh xã hội loài người, về người họ cộng tác với phái yếu để làm dụng cụ thánh cho Tạo hóa trong sự truyền bá nhân loại.
Tại người hay tại tình? Có lẽ tại cả hai, mà tại người nhiều hơn. Cũng có nhiều nhà giáo vô lớp nói mỉa mai các bạn trai học dở hay lỗi lầm, nói bằng một giọng vô tình tỏ ra rằng các bạn trai là gốc cây, không biết nhục nhã, về nhà quên hết. Đừng nói những bạn trai thường, nói ngay hạng đê mạc ấy vẫn có lòng tự trọng.
Sự mất ăn mất ngủ nhiều khi gây tai hại đến tâmtính của họ không ít, những lúc thiếu thời mà cả đến lúc họ lão thành. Tôi không nói thiện chí của họ đâu. Các môn chơi như đánh cờ, đánh bài ăn chơi, đừng cho họ ghiền.
Nói vậy không có ý bảo bạn trai hoàn toàn yếu đuối trước những lời đường mật. Họ không phải không biết lý tưởng của ái tình, không biết nhân nghĩa của đời uyên ương, nhưng tự nhiên ái tình của họ ích kỷ ở chỗ tìm một đối tượng yêu đồng phái hay khác phái để thỏa mãn bản năng tính dục. Xin nhớ lại những nguyên tắc tâm lý tôi bàn trong chương: đời sống tình cảm của bạn trai.