Lại còn non tinh thần chịu đựng sự chống báng, chỉ trích của đối phương chăng? Có lẽ. Sức mạnh chi phối lối giao tiếp của họ vừa là tình yêu vừa là lý trí. Song cuộc sinh hoạt của họ lúc bấy giờ là cuộc sinh hoạt được chi phối bởi bản năng nhiều hơn là tâm hồn.
Chỉ có 1/10 may rủi thôi. Đó là nói ngoài xã hội, ngay trong học đường, nơi mà họ thường chung sống với bao giáo viên, giáo sư, giảng sư, bè bạn, họ vẫn nhát. Điều nầy nói ra nghe lạ nhưng nó tỏ ra một phần nào bạn trai là phái mạnh.
Trong khối bạn trai nói trên có một số ít tâm hồn sống giữa xã hội vừa cảm thấy mình cô độc, vừa tìm lý tưởng như bao nhiêu kẻ khác mà có đầu óc rất độc lập đến có ý tưởng thiên chấp. Mấy năm lăn lóc trong nghề giáo dục thiếu và thanh niên nam nữ, tôi biết được bao nhiêu bạn trai không theo tôn giáo nào hết mà lương tâm tự nhiên trong trắng. Có lẽ vì cha mẹ chịu ảnh hưởng của sợ hãi hoặc giặc giã.
Những bà mẹ biết nói ngọt ít có con trai làm biếng. Gương mặt không biết có vẽ làm sao. Có thứ bạn trai ác độc hơn cả bạn gái ác độc.
Những bộ phận sinh lý của họ được sáng tạo theo kiểu cách riêng để làm cha, để gánh vác gia đình. Anh hai đang ngủ hả họng, họ lấy muối bọt và cột con tép sống nhét vô. Ơû dưới tác giả ghi mấy dòng này: Đời bạn là đó, trong tay bạn như một mũi tên.
Đó là những tích động, những hành động trên bắp gân chứ không phải là những tác vi mang dấu suy nghĩ. Họ hiểu người bạn trăm năm là chỗ nương tựa họ về đường vật chất. Cha đổ mồ hôi chạy tiền mua thực phẩm để nuôi tôi.
Coi chừng họ lấy thể thao, một môn nào đó làm lý tưởng duy nhất mà bỏ các công việc quan hệ chuẩn bị cho đoạn đời của họ. Chánh phủ mất tiền bạc cất tiểu học, trung học, đại học đường mà không bắt nhà giáo đ ào luyện tâm đức cho kẻ thụ giáo, không cho môn học làm người vô chương trình, chỉ bắt thi các môn của trí mà bất kể các môn của tâm hồn thì chỉ tạo những thế hệ duy vật, vô hồn có ngày trở giáo hại chánh phủ và bắt chánh phủ cất sẵn cho họ tòa án, thêm lính cảnh sát, nhà thương điên, trại giáo hóa, nhà an trí v. Trái lại có nhiều bạn trai khi ái tình gào thét và sau khi chịu ảnh hưởng của gương xấu, của xi nê, tuồng kịch, sách báo khiêu dâm nhất là ảnh hưởng của bạn dâm đãng, có nhiều thái độ thô lỗ, hì hợm, lì lợm, mất dậy đối với bạn gái.
Anh ruột và chị dâu xích mích, chị dâu buồn ngồi ở góc phòng rơi lệ. Cái lợi bằng một cái dĩa bỗng đến, ai không chụp họ cho là bất tài vô đức. Giáo sư giảng bài vũ bão, nhưng cánh hồn họ đang theo những cái nhảy tung tăng của mấy chim se sẻ vô tư lự.
Bàn viết của họ thì đúng là tiệm tạp hóa của Hoa kiều. Trong giới của họ, những người có tuổi khá cao được cái hay là già giặn, kết quả của bao nhiêu lần bị đời bạc đãi, thử thách. Tôi biết nhiều ông giáo sư bất công, mất uy tín cũng tại sử dụng bậy óc trực giác.
Rồi đến vai trò của lương tâm: tài năng nầy bắt buộc ráo riết người đàn ông một khi nhúng tay vào công việc xây dựng gia đình, biểu lộ tình yêu trong việc tính giao không thể để một mình đàn bà gánh trách nhiệm gia thất. Đôi khi trong đời sống gia đình, người bạn trai muốn sống một mình một cõi. Ai có thẩm quyền giáo dục cần giải thoát cho bạn trai khỏi xiềng xích đó.